ilir vata

Vadodajt e Macukullit (Vata). Ky eshte fisi qe njihet ne shumsin Vadodaj dhe ne njejsi Vata.

E kushe nuk i njeh dhe si?!

Legjenda flete per dy vllezer te ardhur nga bjeshket, Kola dhe Vata. Shume njerez mendojnw se erdhen nga Gjakova, te tjere nga Kastrati dhe te fundmit nga Surroj i Kuksirt. Por pak rendesi ka.Ata permbushen legjenden. Dikur thuhej se vllezrit Vata e Kola jane luturanje, te shenjte, por mjergulla e malit te Dejes i nami nje nate dimri kur fisi i perbashket rrugetonte nga mali Vjollce per ne Macukull.
Qe nga ajo dite ata paten mes tyre konfliktin, por cuditrisht ndryshe nga kanuni dhe e drejta zakonore. U vrane dhe conin fjale dhe te vdekrut i respektonin bashke. E keshtu per shekuj u bene zote te riteve e vlerave per te qene mburoje e vlerave jo me per Macukullin por per te gjith Semtin e Prellit e mbare Matin.

Legjenda: Dy vllezer do te vijne nen vetullen e Dejes dhe do te dehen me kosin e Macukullit e mbas kesaj, rralle ka per tu ndal hasmeria, por do te dine per te qene roje i njerezimit ne kete krahine. Kur kosi te kete dale nje lule, (Zonje quhet) do tu gjendet ne hunde per te nuhatur vlerat e jete ne kete treve. Behet fjale per mesjeten e arte te Skenderbeut dhe si bire i Matit (Shtjefni katuni i oridjines) ai ndertoi tempujt e tij me varoshin e rrethinat perrreth. Ne ate kohe kishin mbrritur tre te shenjte ne ate krahine. Kola, Vata sdhe Skenderbeu, madje per kete te fundfit thuhej qe kishte shenjteri, pasi kishte namur dy familje. E para nuk i kishte dhene uje per uahtaret dhe Skenderbeu e kish namun"Kurre mos u befshi dy shtepi" dhe kjo eshte familja Gjici, qe sot rri ne kufirin e names. Dhe tjetra ishte Canameti pasi rasati i peshkut konsumohej nga ta dhe nama: "Kurre mos mbete kjo shpi pa nje corr" dhe nama rrone dhe sot, sa here vdes njeri lind tjetri. Edhe Kola dhe Vata kishin namin e tyre. Nese vdiste njeri vella ne nje ane linde nje nip ne fisin tjeter. Dhe kjo rrone dhe sot. Po vdiq nje ne Vataj, nje Kole merre jete dhe e kunderta.

Pertej kufinjve te legjendave, rrone realiteti i kesaj shpie te madhe ne dy vellezer. Betejat kunder pushtuesve, ajo e shkalles se Deshve dhe me vone ajo e kurdarise kunder serbeve, kunder astriakve e cdo pushtuesi, e me ne funed kunder komunizmit.

Ndjehem inferjor qe nuk kam mundesin e as talentin te shkruaj per shtepine time te madhe, por kam kurajon te them se vellezrit Kola dhe Vata bene epoke.

Lufta kunder komunizmit me 1944. Ishte beteja me e organizuar kunder regjimit komunist. Vellezrit ishin ushtarak te pergaditur ne perendim dhe ne kohen e regjimit te Mbretit Zog sherbyen ne postet me te larta dhe pervoja dhe dituria i bene ata kundershtar te zellshem antikomunit. Dikur legjenda thoshte qe koha do ti paq vellaznit dhe do ti beje nje e kur te vije ajo dite dote nderise ne dimer lulja e Zojes dhe kohet erdhen. Bashke kunder pashes dhe zogollit dhe bashke me mberetin. Bashke kunder komunizmit dhe prap bashke. Legjenda mori jete me 1944, Kur vellezrit Kola dhe Vata bene stradegjin antikomuniste. Billal Kola, Sali Vata ishe komandant i kufirit, njeriu i Medij Bej Frashrit, bene 233 vete nacionaliste, kunder komunizmit dhe bene betejne me te fanshme ne veri dhe qe pak eshte lancuar. Me pas erdhi kryengritja e Malsise madhe me 1945 dheme pas Postriba dhe kjo ka vlere se ndodhi pas instalimit te komunizm

Beteja antikomunoiste e Macukullit kishte prires Bilal Kolen, Xhemal Vaten, Sali Vaten me mortaj dhe te gjithe bijte e Macukullit. Jane dhjetra personazhe me vlera qe kan mbetur ne hije, por ne po dallojme nje pinjolle apo personazh vete per etike.

Xhemal Vata, egzekutuar nga regjimi komunist me 1947.

Portret. Nje burre rrethe 2 m me shpatulla te gjera e kryqe te medha. Nje kembe te madhe sa anje opinge ne ate kohe nuk i vinte per shtat.Kembet e tij ishin te rralla. Trina i dilte mbi opinge dhe gjithmon ne fundoren e gishtit te madhe ai kishte nje vrime. Kjo tipare edhe per baballaret dhe te afermit por te Xhemali e kishte te theksuar.

Pertret i ti ishte nga njera ane i zymte dhe ne balle e ne mollza i qeshur. Fliste pak dhe ishte nje profesionist i armve. I shpejte dhe qites i shkelqyer, mundes dhe nje palle krahu qe rralle burre i dilnin.

Kur e krahasonin me te atin Hzia Vata ai binte ne hije. Babai i tije Hazizi ishte legjenda e vertet. Nje udheheqs popullor dhe bashke me te vellajne e urte dhe trim Dem Vata thuren historine.

Xhemali ishte i biri i Hazizit, kurse Dema kishte pese cuna. Kros Vadoda, Tafa, Xhuledini Murati dhe Dani te gjithe oficera te mbaruar ne perendim, pasi Dem Vata ishte nga burrat me te pasur ne vend, por pa emrin e Hazizit ai nuk do te kishte vlere. E keshtu bene plejaden e Xhemalit i cilli udhehoqi luften atikomuniste me 1944.

Xhemal Vata ishte shefi i regjences se Ahmet Zogit dhe kohet e fundit sherbej me kete detyre ne ruejtje te motrave dhe familjes, por si regjent ai perdori seline aktuale te te perndjekurve.Por komunizmi do ta egzekutonte me 1947 ne Debrove te Dibere, bashke Sali Llanin dhe mikun e tij Ismahil Hysen.

Deshmitaret flasin. Nezir Vata thote: "Isha burgosur prej tete muaj ne Diber.Ne ate kohe Xhemali, xhaxhai im ishte ne burg te Burrelit dhe mua me akuzuan se kisha si misjone te liroja te afermit qe ishi ne burg". "Kur me moren isha i cveshur dhe kurre se harroje Ramadon Gjoken qe cveshur ne bore me mori nga Burreli ne Diber, cveshur dhe me plasi ne qeli. Aty mesova se Xhemali, Sali Llani miku i vellait dhe miku im Ismahil Hyra qe i kish per nuse motren, ishin ne qeli". Pas torturave per tete muaj na nxorren ne pushkati te katerve. Hazhi Lleshi qe i pate shpetu lekuren nuk nguroje te me terhiqte zvarre per te me nxjerre nga rrjeshi isha i ri por Kros Vata, babai im e kishte mbajt me buke dhe si duke e zu pendesa. Por me mire te me kishte vrare, pasi pashe xhaxhajne dhe njerezit e shtrenjte, qe mu vrane para syve. Kjo ishte vrasje me e tmerrshm dhe vone e kuptova se ne te vertet Haxhiu me kishte vrare mua per se gjalli.

Por po tregoi se Xhemali, pas si u qellu me bresheri nuk ra ne toke. Bresheria e dyte e gjynjezoje dhe pastaj disa bresheri mbi gjoksin e tij, por nuk u rrezua. Kurre nuk ia harroje fytyren ati qe e shtyu me kembe thote babai im.
Nga Ilir vata

Shenim: Eshte hera e pare qe shkruje keto fjale dhe ju kerkoje ngjese.Me vone do tju a bej prezen historin, por tani nuk  mundem.Ndjehem i penduar qe nuk kam bere asgje per familjen time dhe nje herazi jam krenare qe te tjere u kendojne keng. Zot me ruajt qe kur te mbaroje kenga te shkuruaj dhe une.